Otizme dair önyargıların üstüne bir çizgi çekin!

Abdi İbrahim Otsuka (AİO) Medikal Yöneticiliği; 2 Nisan Dünya Otizm Farkındalık Günü’ne özel, “#Öyle Söyleme! Ön Yargılara Bir Çizgi Çek” sloganı kapsamında, otizm hakkında toplumdaki önyargılara ve yanlış bilgilere dikkat çekti. AİO’nun başlattığı “Öyle Söyleme” hareketi”, otizmli bireylerin toplumda maruz kaldığı ötekileştirici lisana karşı faal bir uğraş yürütüyor.

ABDİ İbrahim Otsuka Medikal Yöneticiliği, 2 Nisan Dünya Otizm Günü kapsamında, hastalıkla ilgili hakikat bilinen yanlışları derledi. Otizm ve otizmli bireylere yönelik önyargılara dikkat çekme ve farkındalık yaratma çalışmaları çerçevesinde, AİO’nun bu yıl için belirlediği slogan ise: “#Öyle Söyleme! Ön Yargılara Bir Çizgi Çek.”

Doğuştan gelen ya da ömrün birinci yıllarında ortaya çıkan karmaşık bir nöro-gelişimsel farklılık olarak tanımlanan otizme, beynin yapısını ya da işleyişini etkileyen kimi hudut sistemi meselelerin yol açtığı düşünülüyor.

Ekonomik durum ya da coğrafyadan bağımsız görülebiliyor

Ekonomik durum ya da çocuk yetiştirme üzere faktörlerle hiçbir bağlantısı bulunmayan otizm spektrum bozukluğuna, her coğrafyada, her toplumda ve ailede rastlanabiliyor. Tedavide en kıymetli faktör ise erken teşhis. Erken teşhis ve hakikat bir sistemle ağır olarak eğitim alan çocukların yaklaşık yüzde ellisinde, otizmin belirtileri denetim altına alınabiliyor, hatta birtakım otizmli çocukların ergenlik yaşına geldiklerinde öbür arkadaşlarından farklı kalmıyor.

Otizm sıklığının 2006’dan beri arttığı gözlenmiştir. Bugün her 44 çocuktan 1’inde otizm görülüyor. Otizm tek bir belirtiler kümesiyle tanımlanamadığından otizm tanısı yerini otizm spektrum bozukluklarına bırakmıştır.

Otizm toplumsal etkileşim, karşısındakini manaya ve kendini söz etme üzere gereksinimleri karşılamak için gerekli sözel ve sözel olmayan marifetlerin gelişiminde gecikme ya da sapma formunda tanımlanan bir gelişimsel bozukluktur. Bu duruma sıklıkla ilgi alanının kısıtlı olması ve tekrarlayıcı hareketler eşlik eder. Belirtiler tipik olarak ömrün birinci üç yılında ortaya çıkar.

1. Bağlantı ve toplumsal gelişim alanlarında bozukluğun olması

2. Yineleyici, sınırlayıcı ilgi ve davranışlar

3. Bu alanlardaki bozuklukların 30 ay öncesinden görülmesi

Tedavi, eğitim ve önyargılarla mücadele

Erken teşhis, vaktinde ve uygun müdahale ile eğitim, otizmde tedavi sonucunu olumlu etkileyen değerli faktörler. Lakin toplumun bilinçlendirilmesi de en az bu faktörler kadar kıymet taşıyor. Otizmli bireyler ve yakınları önyargılar ve eksik bilgi nedeniyle aşikâr bölümlerce dışlanıyor ve olumsuz yaklaşımlara maruz kalıyor.

AİO’nun yürüttüğü ve büyük ilgi gören “Öyle Söyleme!” hareketi de toplumda böylesi ötekileştirici lisan ve davranış kalıplarının değiştirilmesine ve farkındalık yaratılmasına yönelik gayretlere öncülük ediyor. AİO’nun Dünya Otizm Günü kapsamında bu yılki sloganı ise “#Öyle Söyleme! Ön Yargılara Bir Çizgi Çek.” Emel, toplumda otizmli bireylere yönelik “iletişim sağlayamazlar”, “empati kuramazlar” üzere yanlış ve temelsiz kalıpların kırılmasını sağlamak.

Otizmde erken teşhis göstergeleri

– Göz teması kurmama, gözle takip etmede eksiklik

– İsmiyle seslendiğinde bakmama

– Taklit etmeme; öpücük yollama, bay bay el sallaması üzere hünerlerin vaktinde gelişmemesi

– Toplumsal gülümsemenin olmaması

– Gürültüye, dikkat cazip hareketlere tepkisizlik, yetersiz tepki

– Toplumsal ilgi azlığı ve tekrarlayıcı davranışlar (sürekli elini bir yere vurma, otomobilin tekerleğini çevirme gibi)

– Uzun vadeli görsel dikkat eksikliği

– Ortamdaki bir objeye sabitlenme ve toplumsal etkileşimden uzaklaşma,

– 12. aydan itibaren anlamsız sesler çıkarma,

– El-kol-baş hareketlerinin olmaması (örneğin: işaret etme, bay bay yapma)

– 16. ayda tek sözcüklerin olmaması

– 24. ayda tabiatıyla iki sözcüklü cümlelerin olmaması

– Anne-babanın oyun ve etkileşim eforlarına reaksiyon vermeme

– Tekrarlayan stereotipik hareketler (anlamsız el çıpma, sallanma, dönme vs.)

– Duygusal yüz sözünde ve mimiklerde eksiklik

– Dokunma, ses, acı üzere duyusal uyaranlara karşı bazen çoka kaçan bazen az reaksiyon verme

– Anneyi tanımıyor üzere davranma, anneye gerek duymuyormuş izlenimi

– Bakım verenler tarafından nedeni anlaşılamayan ve rahatlatılamayan huzursuzluk

– Katı besin alımında sıkıntı