Sinop Nükleer Güç Santrali için verilen ÇED Olumlu kararı iptali davası 28-29 Mart tarihlerinde, iki farklı oturum halinde Samsun’da görüldü. TEMA Vakfı, 1/100.000 ölçekli Etraf Tertibi Planı ve 1/25.000 ölçekli Sinop Merkez İlçe Planlama Alt Bölgesi Etraf Tertibi Planı’nda “orman” olarak belirlenmiş bir toprağa nükleer santral yapılmak istendiğini, planların karar kısımlarında nükleer santral üretimine dair rastgele bir not bulunmadığını ve bu nedenle Etraf Tertibi planlarına uygun olmadığını tekrarladı.
2013 yılında Japonya ve Türkiye hükümetlerinin imzaladığı iş birliği muahedesi sonucunda Sinop İnceburun mevkiinde Nükleer Güç Santrali projesinin gerçekleştirilmesi için gerekli müracaatlar yapılmıştı. Japon hükümetinin tek taraflı olarak antlaşmadan çekilmesine karşın çevresel tesir kıymetlendirme başvurusu sonlandırılmamış ve 11 Eylül 2020 tarihinde Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından ÇED Olumlu kararı verilmişti. Bu karara itiraz eden TEMA Vakfı, TTB, TMMOB, KESK ve daha birçok sivil toplum örgütü ve yurttaşın davacı olduğu evraklar 28 ve 29 Mart tarihlerinde Samsun Bölge Yönetim Mahkemesi’nde görüldü. Birinci gün duruşması yapılan belgelerde davacı taraf vekilleri ve yetkilileri, ÇED olumlu kararının iptaline ait istemlerini yineleyerek ayrıntılı iptal münasebetlerini mahkeme heyetine sundu.
“Yaşamak İstiyorsan Sana Ömür Verenleri Yaşatacaksın!”
TEMA Vakfı İdare Konseyi Lideri Deniz Ataç, davaya ait olarak yapılan basın açıklamasında, merhum Hayrettin Karaca’nın “Yaşamak istiyorsan sana hayat verenleri yaşatacaksın” kelamını vurguladı.
Duruşmanın ikinci gününde ise, TEMA Vakfı’nın Vekili, yapılan yargılamanın 11 Eylül 2020 tarihinde verilmiş ÇED olumlu kararına ait olduğunu, davalı tarafın bu tarihten sonra yaptığı işlerin bu davada mevzu edilemeyeceğini hatırlatarak beyanına başladı. Hususa ait itirazları açıklamasının akabinde, davanın tarihi kıymeti olan bir belge olduğunu ve tarihin asla unutmayacağını söz etti.
Duruşmadaki beyanında ÇED mevzuatındaki eksiklikleri vurgulayan Deniz Ataç ise, son 6 ayda maden atık barajlarında yaşanan kazalara değinerek nükleer santraller için tehlikenin çok daha büyük olduğunu söyledi. ÇED evrakında bina imal yönetmeliğinin temel alındığını hatırlatarak, “Hem lokal hem de global riskler dikkate alındığında, Çernobil’de ve Fukusima’da yaşanmış felaket gözümüzün önündeyken nükleer santrallerden vazgeçilmesi gerekiyor. Bina yapar üzere nükleer tesis yapılmamalı” diyerek ÇED olumlu kararının iptal edilmesi talebini yineledi. Ataç, “TEMA Vakfı olarak güç eldesinde; ekosistem üzerindeki baskıların en az olacağı, temiz-yenilenebilir ve sürdürülebilir güç üretimi siyasetlerinin kesiştiği sistemlerin tercih edilmesinin ehemmiyetini bir defa daha vurgulamak istiyoruz. Santral yapılmak istenen bölgenin fauna ve flora açısından kıymetli bir bölge olduğunu ve Kuzey Anadolu fay çizgisine yakınlığını hatırlatıyoruz” diyerek kelamlarını tamamladı.
Nükleer Sürdürülebilir Değil!
İnşaat, işletme ve söküm süreçleri boyunca, karasal ve denizel flora ile fauna üzerinde geri dönüşü mümkün olmayacak riskler taşıyan projeye, ekolojik hassasiyetler ve çevresel maliyetler gözetilmeden Olumlu ÇED Raporu verilmesi, çeşitli kaygıları doğuruyor.
Türkiye’nin güç gereksiniminin, güneş ve rüzgar üzere yenilenebilir güç santrallerini dağıtık bir halde konumlandırarak ve gücün mümkün olduğunca yerelleştirilmesi sağlanarak çözülebileceği bilinse de, güçte merkezileşme ve mega projelere olan ilgi çevresel maliyetler ve ekolojik tahribata karşın azalmıyor.
Sinop Nükleer Projesi bir Ekokırımdır!
ÇED raporunda görülebileceği üzere yakınında tabiat parkı, tabiat müdafaa alanı ve yaban hayatı geliştirme alanları bulunan proje alanı, bölgenin biyolojik çeşitliliği için kıymetli bir yer tutuyor. İşletme kademesinde, gerek santralin endüstriyel süreçler için su muhtaçlığı, gerek hammadde temini ve radyoaktif atıkların taşınması ve depolanması, gerek santralin deşarj faaliyetleri açısından doğal hayat üzerinde tehdit oluşturan faaliyetlerin devam edeceği öngörülüyor. Bu taraflarıyla proje, ekolojiye karşı işlenen kabahatlere ait aktüel tartışmalarda kabul gören, etrafa ağır ve geniş çapta ya da ağır ve uzun vadeli bir biçimde ziyana yol açacak bir ekokırım niteliği taşıyor.
Nükleerin Acil Aksiyon Planı Olmaz
Hazırlanan belgeye nazaran, rastgele bir kaza olması durumuna karşı 30 kilometrelik bir yarıçapı kapsayan acil durum aksiyon planı oluşturulması planlanıyor. Lakin, Çernobil’de gerçekleşen patlama sonrasında yapılan araştırmalara nazaran; radyonüklitlerin atmosferdeki salımları 200.000 kilometrelik bir alanda tesirli olmaktadır. Münasebetiyle proje için hazırlanan acil durum aksiyon planı bilimsel değildir. Çernobil’deki radyasyon hâlâ yaşanabilir düzeylere düşmediği üzere, o periyotta Türkiye’nin Karadeniz kıyılarını tesiri altına alan radyoaktif bulut ve yağmurlar sonucu bugün Karadeniz kanser hadiseleri ile kırılmaktadır.
Bir öbür kıymetli konu ise güç üretimi sonrasında ortaya çıkan radyoaktif atıkların ne yapılacağıdır. Nükleer santrallerin faaliyetlerinden ortaya çıkan radyoaktif atıkların bertarafı günümüz teknolojisinde hâlâ çözülememiştir. Projenin hayata geçirilmesi durumunda oluşacak radyoaktif atıklar için yürütülecek tek bertaraf formülü atıkların depolanmasıdır. Atık depolaması konusunda şimdi gelişmiş bir sistem olmamakla birlikte Türkiye’de kontrol düzeneğinin nasıl işletileceği akıllarda soru işareti bırakmaktadır.
Santralin nükleer atıklarının bertarafının ÇED raporunda husus dahi edilmemiş olması ÇED olumlu kararının kontrol ve uygulama süreçlerindeki sıkıntılara işaret etmektedir. Raporun entegre ÇED olarak yapılmamış olması, projenin kümülatif tesirlerine değinilmemesi raporun kıymetli eksikliklerindendir.
11 Mart 2011 tarihinde Japonya’nın Fukuşima kentinde zelzele ve zelzeleye bağlı tsunamiden kaynaklı olarak nükleer santral su alarak reaktörleri çökmüştür. Nükleer felaketin sebebi ise dizaynda bu kadar büyük bir felaketin öngörülememiş olmasıydı. 18 bin kişinin hayatını yitirdiği, 150 bin kişinin tahliye edildiği Fukuşima felaketinden de anlaşılabileceği üzere tabiatın insan tahayyülünün üstünde ve kestirim edilemez olması, tesislerin tasarım kriterlerinin yetersiz kalmasına ve acil hareket planı olarak baz alınan senaryoların afet sırasında fonksiyonsuz kalmasına neden olmaktadır. Üstüne üstlük değişen iklim ve yaşanan çok hava olayları iddia edilemezliği yükseltmekte, yaşanacak iklim krizi kaynaklı bir afet sırasında nükleer güç santralinin akıbetinin ne olacağına dair rastgele bir plan bulunmamaktadır.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
